Η στάση της Εκκλησίας το 1821

ΑΠΟΓΡΑΦΕΣ Του Παςχου Μαναραβελη
ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2007-02-25


(…..) πρέπει να ισχύσει κατά κεραία η προτροπή του κ. Χριστόδουλου: «Ολα αυτά που η ιστορία μας έχει παρα­δώσει, θα έπρεπε στην εποχή μας να τα θυμόμαστε. Οι νεότερες γενιές να μαθαί­νουν για να διδάσκονται, η αλήθεια της ι­στορίας να μην παραχαράσσεται, ούτε να υπονομεύονται τα ιερά και τα όσια αυτού του τόπου». Πραγματικά η αλήθεια της ιστορίας είναι μόνο μία. Τα παιδιά πρέπει να μαθαίνουν για τίς θυσίες ιερωμένων σαν του Παπα­φλέσσα και του Αθανασίου Διάκου, αλλά να μαθαί­νουν επίσης ότι η επίσημη εκκλησία αφόρισε την Επανάσταση. Κάποιοι ι­σχυρίζονται ότι το έκανε υπό την πίεση των Οθωμα­νών και για την προστασία των χριστιανικών πληθυ­σμών από την εκδικητικότητα των Τούρ­κων. Αυτό ακούγεται αληθές, αλλά πάλι γιατί έπρεπε να αναθεματίσει τον Ρήγα Βελεστινλή; Πώς εξηγείται η σπουδή του πατριάρχη Γρηγορίου του Ε', ο οποίος κα­λούσε τους δεσποτάδες να κατάσχουν το επαναστατικό μανιφέστο του Ρήγα, γιατί όπως ανέφερε «πλήρες υπάρχει σαθρότητος εκ των δολερών αυτού εννοιών, τοις δόγμασι της ορθοδόξου ημών πίστεως εναντιούμενον».

Πώς εξηγείται το φυλλάδιο «Διδασκα­λία Πατρική», πού τυπώθηκε το 1798 στο εκκλησιαστικό τυπογραφείο στην Κων­σταντινούπολη; Σύμφωνα με τον καθη­γητή Πασχάλη Κητρομιλίδη, «Η "Διδα­σκαλία Πατρική" προειδοποιούσε αυστη­ρά για τας νεοφανείς ελπίδας της Ελευθερίας», τις οποίες ο συγγραφέας θεωρούσε ως «νεοφανή και έντεχνον παγίδα», το τελευταίο τέχνασμα το όποιο «εμεθοδεύθη», «ο πρώτος αποστάτης διάβολος» για να παραπλανήσει τους ευσεβείς. Ως αντί­δοτο στην επώδυνη φωνή της ελευθερίας, ο συγγραφεας συμβούλευε υποτα­γή στην «ισχυράν βασιλείαν των Οθω­μανών», η οποία ή­ταν το δώρο του θε­ού προς τους ορθόδοξους χριστιανούς, σταλμένο για να τους προστατεύει από τις αιρέσεις. Σύμφωνα με τον συγγραφέα, η Οθωμανική Αυτοκρατορία είχε δημι­ουργηθεί από τον θεό εκ του μηδενός, σε μια εποχή που η χριστιανική ρωμαϊκή αυτοκρατορία άρχισε να «χωλαίνει εις τα της ορθοδόξου πίστεως φρονήματα», με σκοπό να «είναι είς μεν τους Δυτικούς ω­σάν ένας χαλινός, είς δε τους Ανατολικούς ημάς πρόξενος σωτηρίας». Οι πραγματικοί ορθόδοξοι χριστιανοί, κατά συνέπεια, όφειλαν να υποταχθούν με ευγνω­μοσύνη στους θεόσταλτους αφέντες τους και να ξεχάσουν κάθε μάταιη συζήτηση για απατηλές ελευθερίες πάνω σ' αυτή τη γη. Το «νυν θρυλλούμενον σύστημα της ελευθερίας», που είχε εμφανι­σθεί στις χώρες της Δύσης εκείνη την εποχή, α­ντέβαινε προς «τα ρητά της θείας Γραφής και των Αγίων Αποστόλων, οπού μας προστάζουν να υποτασσόμεθα είς τας υπερέχουσας αρχάς». Δεν αντιπροσώπευε παρά αναρχία και «ακαταστασία, οπού το καθ' αυτό σκο-πούμενον ταύτης της ελευθερίας μία μι­σητή ολιγαρχία και τυραννία, ως εκ της πείρας φαίνεται». («Νεοελληνικός Διαφωτισμός», εκδόσεις ΜΙΕΤ, σελ. 276-277). Υπάρχουν πολλά γεγονότα που δεί­χνουν ότι η στάση της εκκλησίας προς την Επανάσταση του 1821 ήταν πολυεπί­πεδη. Υπήρξαν κληρικοί επαναστάτες και ιεράρχες που προπαγάνδιζαν υπέρ του οθωμανικού ζυγού, επειδή φοβόταν το ρεύμα του Διαφωτισμού από τη Δύση (φόβος που υπάρχει μέχρι σήμερα). Αυτά περισσεύουν σε ένα εγχειρίδιο του Δημο­τικού, αλλά σαφέστατα χωρούν στα βι­βλία της Ιστορίας Γυμνασίου-Λυκείου. Ορθώς λοιπόν ο αρχιεπίσκοπος ζητεί να διδάσκεται η ιστορική αλήθεια στα σχο­λεία. Ολόκληρη όμως, και χωρίς τα ψεύτι­κα λάβαρα της Αγίας Λαύρας...